Dobór i konserwacja sprzętu

BUTY

Zakup sprzętu narciarskiego radziłbym rozpocząć od butów. Narty można wypożyczać, ale buty powinno się posiadać własne, chociażby ze względów higienicznych. Na butach nie powinniśmy oszczędzać. Jest to zakup, którego dokonujemy najrzadziej. Nie można kupować w pośpiechu, trzeba się uzbroić w cierpliwość, która pozwoli nam na prawidłowy wybór wygodnych butów, dostosowanych do naszych umiejętności. Gdzie kupować? Najlepiej w sklepach z profesjonalnym doradztwem.

Podstawowe zasady przy wyborze butów:

• zmierzyć stopę odpowiednim przymiarem i dobierać obuwie zgodnie z uzyskanym rozmiarem (każdy profesjonalny sklep powinien mieć taki przymiar). Zbyt duże buty uniemożliwiają precyzyjne prowadzenie nart w skręcie, co stanowi dodatkowe zagrożenie. Trzeba je mocno zapinać, co powoduje miejscowe uciski i uczucie drętwienia oraz marznięcie stóp. Przy za dużych butach można się posiłkować dodatkowymi wkładkami pod stopę lub piętę, lecz są to tylko półśrodki.

• wybrać model buta zgodnie z przeznaczeniem
  – buty: męskie, damskie, junior, dla dzieci
  – odpowiednia twardość buta tzw. flex dostosowana do umiejętności
  – wyposażenie buta w funkcje dodatkowe np. canting

• przymierzać buty tylko w skarpecie narciarskiej, sięgającej powyżej cholewy buta

• zapiąć wszystkie klamry

• przyjąć pozycję narciarską, uginać nogi w kolanach (dobrze kiedy mamy możliwość zapięcia narty).
  Zwrócić uwagę na:
  – pięta nie powinna unosić się w bucie
  – swobodne poruszanie palcami stóp
  – łydka opięta, ale nie unieruchomiona
  – buty powinny opinać stopę, a nie uciskać punktowo

• pochodzić trochę w zapiętych butach, przy punktowych uciskach wymienić buty na inne

• przymierzyć kilka par butów i porównać je ze sobą

• przy zakupie butów należy mieć na uwadze nie tylko długość stopy, ale również jej szerokość, wysokość podbicia oraz grubość i smukłość łydki. Buty o niskiej cholewce będą właściwe dla osób o łydkach krótkich i grubych, zaś wysoki tylny spojler dla osób o łydkach smukłych. Indywidualnie formowane wkłady umożliwiają wewnętrzne dopasowanie buta do kształtu stopy.

Zestaw but wewnętrzny – skarpeta ma nam zapewnić:

• utrzymanie suchej skóry

• zapobiegać powstawaniu podrażnień naskórka, odgnieceń i bolesnych pęcherzy

• chronić stopy przed przegrzaniem (nie dopuszczać do odparzeń skóry)

• stabilizować stopę nie krępując swobody ruchów

• zapewnić dobrą wentylację

• usztywnienie pięty

• zachować ruchome palce stóp

• zapobiec marznięciu stóp

• utrzymać dobre krążenie krwi

Bardzo ważny jest dobór odpowiedniej twardości buta tzw. flex, który powinien być dostosowany do umiejętności narciarza. Im flex jest mniejszy tym but jest bardziej miękki. Początkujący i narciarze o małych umiejętnościach powinni dobierać buty miękkie. Przedziały twardości butów narciarskich dla: dzieci – flex 30, kobiety flex 40-80, mężczyźni flex 70-110. Należy jednak pamiętać, że każdy producent ma inne granice poziomu twardości butów.

Duży wpływ na komfort i precyzję „trzymania” stopy w bucie mają klamry (od jednej do czterech). Przy czym, im więcej klamer tym lepsze „trzymanie” stopy. Dobre buty powinny mieć klamry z możliwością makro i mikro regulacji, co pozwala na prawidłowe dopięcie buta. Na właściwą eksploatację buta ma wpływ materiał, z którego są wykonane klamry (np. z magnezu, tytanu lub lekkiej stali).

Osoby, które mają koślawość nóg lub iksy powinny kupować buty wyposażone w canting. System ten pozwoli na uzyskanie równomiernego poprzecznego obciążenia nart. Wyklucza zwiększenie obciążenia wewnętrznych krawędzi nart przy iksach i zewnętrznych przy koślawości.

Regulacja kąta pochylenia buta pozwala użytkownikowi na dokładne dopasowanie stylu jazdy i indywidualnych możliwości. Mały kąt pochylenia pozwala na przyjęcie bardziej wyprostowanej sylwetki, co jest ważne dla osób, które nie są przyzwyczajone do dużego wysiłku fizycznego. Regulacja kąta pochylenia dla dorosłych osób mieści się w przedziale 14-19 stopni. Osoby, które nie są przyzwyczajone do dłuższego wysiłku fizycznego mają możliwość kupna butów z system ski-walk, który ułatwia chodzenie, zakładanie i zdejmowanie butów jak i prostowanie nóg po zatrzymaniu się na stoku.

Przy doborze butów dla dzieci powinno się wyjąć but wewnętrzny i stwierdzić czy jest odpowiednich rozmiarów. Dopiero potem należy zapiąć klamry. Po ok. 20 min dziecko powinno stwierdzić, czy but jest dobrze dopasowany. Odpowiednie dla dzieci są buty z jedną klamrą.

Eksploatacja butów – wskazówki

• przechowywać buty w ciepłym miejscu, nie zostawiać na noc w bagażniku pojazdu

• suszyć przy pomocy specjalnych suszarek

• nie wyjmować zbyt często butów wewnętrznych ze skorupy

• przechowywać buty przy lekko zapiętych klamrach

• co pewien czas dokonywać wizualnego przeglądu (sprawdzać stan klamer)

NARTY

Największe zmiany w ostatnim czasie, jeżeli chodzi o sprzęt narciarski zaszły w nartach. W rewolucyjny sposób przeszliśmy z nart klasycznych na narty carvingowe. Carvigi, które mają szerszy dziób i piętkę oraz węższy środek nart charakteryzują się większą talią od nart klasycznych. W taliowanej narcie linia zakreślona po krawędzi stanowi wycinek koła o danym promieniu – określamy to jako promień skrętu narty.

Dobór nart

Prawidłowy dobór nart powinien być uzależniony od trzech czynników:

• Wzrostu i wagi narciarza
  Wszystko zależy, z której grupy chcemy kupić narty, np. czy to ma być narta z grupy allround, slalom czy chcemy mieć nartę gigantową itd. Ogólnie jest przyjęte – narta nie powinna być dłuższa od wzrostu narciarza i nie krótsza niż 20cm od wzrostu kobiet i 15cm od wzrostu mężczyzn. Czym dłuższa narta, tym jej promień skrętu wydłuża się, a co za tym idzie narta robi się coraz mniej skrętna i bardziej wymagająca. Dla dzieci powinniśmy dobrać taką długość nart, aby dziecko mogło je swobodnie przekładać. Czym większa waga narciarza tym narta powinna charakteryzować się większą twardością.

• Poziomu umiejętności
  Apel do osób, które rozpoczynają przygodę z narciarstwem lub jeżdżą słabo – nie przeceniać swoich możliwości i nie dobierać sprzętu „ z górnej półki”! Dobrać narty o mniejszej dynamice i sprężystości. Dla początkujących i dzieci polecam narty miękkie i łatwo skrętne. Generalnie uważa się, że twardość narty powinna rosnąć wraz z umiejętnościami (producenci nie usystematyzowali parametru twardości i nie podają jej).

• Stylu jazdy
  Każda narta powinna zapewniać odpowiednią sztywność, elastyczność, tłumienie drgań, przyspieszenie oraz optymalny komfort jazdy. Poniższy podział nart wynika ze sposobu jazdy, do jakiego są dostosowane, terenu, na którym będą używane i szybkości, z jaką będzie się na nich jeździć.

Rodzaje nart:

narty wyczynowe gigantowe
Bardzo wymagające, nie tolerują braku umiejętności i raczej nie możemy liczyć na żaden kompromis z ich strony. Służą do ścigania się, więc zaczynają pokazywać, co potrafią dopiero przy dużych prędkościach na twardych i ostrych stokach. Ich promień skrętu waha się od 22 do 28m w zależności od długości narty.

narty wyczynowe slalomowe
Występują na rynku w dwóch wersjach. Slalom Race i Slalom Extreme. Różnią się promieniem skrętu oraz twardością (race mają nie wiele większy promień skrętu i są troszeczkę twardsze). Grupa ta charakteryzuje się wyjątkową uniwersalnością, na pewno zadowolą wytrawnego narciarza. Polecam wszystkim, którzy lubią szybkie cięte skręty. Wada – tracą stabilność przy dużych szybkościach w czasie jazdy na wprost. Ich promień skrętu waha się od 9 do 16m w zależności od długości oraz modelu narty.

narty grupa  race-carve
Dla narciarzy o dużych umiejętnościach. Są alternatywą dla osób, które lubią szybką jazdę i łatwe wejście w skręt cięty. Jest to okiełznana gigantówka. Narta daje się dość łatwo prowadzić i wybacza nam niewielkie błędy. Narty dosyć twarde, a ich promień skrętu waha się od 16 do 24m w zależności od długości narty.

narty grupa  allroud-carve 
Narty uniwersalne. Dla narciarzy preferujących spokojną jazdę. Pozwalają jeździć tzw. techniką tradycyjną jak i świetnie wchodzą na krawędź (zaleca się użycie płyty pod wiązaniem). Świetnie sobie radzą na twardym stoku, ale również nieźle poczynają sobie w jeździe poza trasą jak np. muldy i puch. Promień pozostawionego śladu na śniegu waha się od 14 do 24m.

narty grupa cross-carve (freeride)
Przeznaczone głównie do jazdy poza trasą. Świetnie się nadają do jazdy w żlebach, muldach i puchu. Są to narty o bardzo zaawansowanej technologii produkcyjnej, wytrzymałe na wszelkiego rodzaju zgięcia i skręty tak wzdłużne jak i poprzeczne. Charakteryzują się znacznie większą szerokością, a ich promień jest zazwyczaj większy niż 20m.

narty grupa easy-carve
Narty przeznaczone dla początkujących i średnio jeżdżących narciarzy, zalecane również dla osób starszych. Przyszykowane na łatwe i dobrze przygotowane trasy. Należą do najłatwiejszych ze wszystkich wymienionych grup. Bardzo miękkie, nie dają sobie rady na oblodzonych stokach przy większych szybkościach. Ich promień skrętu waha się od 14 do 24m w zależności od marki i długości narty.

narty grupa fun-carve
Grupa nart, która niestety powolutku zanika. Jej odpowiednikiem staje się slalom extreme. Narty przeznaczone do ekstremalnego wykładania się na śniegu. Jazda na tych nartach jest bardzo widowiskowa, zazwyczaj jeździ się bez kijków, po to by można całymi dłońmi podpierać się w skręcie. Zalecam narciarzom o wysokiej sile i kondycji. Charakteryzują się bardzo małym promieniem skrętu, w granicy 9m. Długość narty w stosunku do wzrostu – nawet o 40cm mniejsza. Zalecane użycie wysokiej płyty pod wiązaniem. Bardzo mało stabilna podczas jazdy na wprost, przy każdej okazji inicjuje skręt agresywnym szarpnięciem.

shorty i beeg foot
Narty przeznaczone do zabawy. Charakteryzują się bardzo małą długością, około 1m i bardzo małym promieniem skrętu, maksymalnie do 4m. Świetna narta do ćwiczeń równowagi i pozycji podstawowej. Nie wybacza odchylenia i nadmiernego wychylenia.

Konserwacja nart

Obojętnie jaki jest stopień umiejętności, dbałość o sprzęt przynosi zawsze dobre rezultaty. Właściwie przygotowany sprzęt nie przeszkadza w jeździe, lecz gwarantuje płynność ruchów i sprowadza się do doskonalenia techniki. Nawet na dobrze przygotowanym stoku tępe krawędzie nie będą nam trzymały nart, a suchy ślizg będzie utrudniał nasze wymarzone skręty. Po każdorazowym użyciu nart należy sprawdzić stan ślizgów i krawędzi. Współczesne narty wymagają bardziej ostrych krawędzi niż przy nartach klasycznych. Częstotliwość serwisowania jest uzależniona od warunków w jakich jeździmy. Konserwację nart najlepiej przeprowadzać w serwisach jednak jest to związane z kosztami. Częściową konserwację możemy przeprowadzić we własnym zakresie wykonując takie czynności jak: cyklinowanie, smarowanie, szczotkowanie, likwidację „zadziorów” na krawędziach i zalewanie ubytków na ślizgach. Należy jednak pamiętać, że te czynności wymagają pewnych umiejętności i doświadczenia. Niewłaściwe posługiwanie się ostrzałką lub źle dobranym pilnikiem może spowodować np. zmianę kąta krawędzi lub ich zaokrąglenie zamiast naostrzenia. Podczas smarowania na gorąco dobrać temperaturę żelazka tak, aby nie rozkleić narty. Do transportu nart używać zawsze pokrowca. Po sezonie, aby uniknąć rdzy należy przetrzeć narty szmatką, a krawędzie pokryć wazeliną techniczną.

PŁYTA

Płytę pod wiązania zastosowano w momencie wprowadzenia na rynek nart carvingowych. Jej zadaniem, bez względu na rozwiązania techniczne jest podniesienie buta, co przy większym pochyleniu narty w bok, przy technice carvingowej w stosunku do techniki klasycznej, zmniejsza możliwość zahaczenia butem o stok. Przez zastosowanie płyty uzyskujemy zwiększenie sił oddziałujących na nartę. Tak więc, mniejszym wysiłkiem osiągamy ten sam skutek. Bez względu na to, jaką techniką jeździmy – z płytą łatwiej jest sterować nartami.

Dobra płyta powinna poprawiać mechanikę narty w skręcie, czyli:

• zachować elastyczność narty na całej jej długości

• nie usztywniać narty

• umożliwić narcie stały kontakt jej krawędzi z podłożem i tłumić drgania

• umożliwić zachowanie pełnej kontroli nad nartami szczególnie na dużych prędkościach przy twardym podłożu

WIĄZANIA

Wiązania stanowią element sprzętu narciarskiego, który w odpowiedni sposób ma łączyć narty z butami. Właściwie ustawione wiązania chronią kończyny dolne przed urazami. W odpowiednim momencie wiązanie ma zadziałać i odłączyć buta od narty. Dobre, bezpiecznikowe wiązania działają w trzech płaszczyznach. Wiązanie powinny być ustawione na pewien próg siły, określany jako siła wypięcia. Przy jej ustawianiu brane są pod uwagę umiejętności narciarza i waga ciała. Ustawienie tej siły jest sprawą kluczową, decydującą o sprawnym działaniu wiązania podczas jazdy na nartach. Obok siły wypięcia występuje siła docisku tj. właściwa odległość dla określonego buta, między przodem a tyłem wiązania.

Porady:

• zakupu dokonywać w wyspecjalizowanych sklepach po konsultacji z doradcą

• mocowanie wiązań, ustawienie siły wypięcia i docisku przeprowadzać w serwisie narciarskim

• kupować wiązania odpowiednio do wieku, umiejętności i wagi ciała

• podczas użytkowania, jeżeli zauważymy jakiekolwiek luzy w mocowaniu buta z wiązaniem należy skontaktować się z serwisem

• po sezonie – poluzować siłę wypięcia do zera

• podczas transportu nart na dachu samochodu zabezpieczyć wiązania tak aby brudy z szosy nie dostawały się do wiązań

KIJKI

Są narciarze, którzy twierdzą, że przy dzisiejszej technice kijek jest zbędny. Jestem innego zdania. Obserwując stok wszystko wskazuje na to, że większość narciarzy długo będzie używać kijków. Kijek pomaga nam przy utrzymaniu równowagi, inicjuje skręt, ułatwia podchodzenie i stabilizuje sylwetkę narciarza.

Kijki różnią się między sobą twardością, kształtem, ostrzem i jakością materiału, z jakiego są wykonane. Kijki ze stali zostały wyparte przez lżejsze i znacznie bardziej wytrzymałe kije z włókien węglowych.

Dobór kijków

Długość jest dobra, gdy w pozycji narciarskiej (ugięte kolana) ramię i przedramię ręki trzymającej kijek wbity w śnieg tworzą kąt prosty. Za długi kijek może powodować podwyższenie sylwetki podczas jazdy.

Przy zakupie oprócz odpowiedniej długości należy zwrócić uwagę na rękojeść kijków. Te dla narciarzy jeżdżących turystyczne mają rękojeść o dużej średnicy. Lubiący jeździć po mało uczęszczanych szlakach powinni postarać się, by ich kijki miały talerzyki o większej średnicy, gdyż trudniej zapadają się w śniegu.

UBIÓR NARCIARZA

Właściwie dobrany ubiór powinien:

• chronić przed zewnętrznymi warunkami atmosferycznymi (śnieg, wiatr)

• zapewnić dobrą izolację cieplną.

• odprowadzać wilgoć ze skóry na zewnątrz.

Właściwym sposobem ubierania się jest trójwarstwowy strój z „oddychających” materiałów. Ważne jest, aby wszystkie trzy warstwy ubioru umożliwiały odparowanie wilgoci.

Warstwa pierwsza – to bielizna tworząca właściwy mikroklimat.

Dobra bielizna szybko odprowadza wilgoć z ciała przekazując ją do następnej warstwy, częściowo ją odparowując (skóra pozostaje sucha). Aby zachować izolację cieplną, bielizna musi być obcisła. Dobór bielizny jest sprawą indywidualną, uzależniony od temperatury, w której mamy przebywać i aktywności ruchowej.

Warstwa druga – ma zapewnić utrzymanie ciepła (np. polar)

Rodzaj polaru (gramatura 100, 200 lub 300) również zależy od temperatury i aktywności ruchowej.

Warstwa trzecia (kurtka, spodnie, rękawice, czapka) – to ochrona przed śniegiem i wiatrem.

Trzecia warstwa jest najdroższa, lecz nie powinno się na niej oszczędzać. Niewiele nam da najlepsza bielizna i polar jeżeli trzecią warstwę będzie stanowił np. wodoszczelny „ortalion”. Warstwa zewnętrzna ma zapewniać ciepło i zapobiegać nadmiernemu poceniu się. Musi spełniać dwa przeciwstawne zadania, od strony zewnętrznej pełnić funkcję wodo- i wiatro-szczelną a od wewnętrznej – łatwo przepuszczać parę wodną.

KURTKA

powinna być wyposażona w:

• kaptur i wysoki kołnierz – ważne przy niskiej temperaturze i dużym  wietrze
• wewnętrzny zapinany pas lub ściągacz na dole – co zapobiega dostaniu się śniegu pod kurtkę
• regulowane mankiety rękawów (rzepy)
• dużą ilość kieszeni: na dokumenty, portfel, komórkę, kluczyki, skipass, rękawice
• szmatkę do przecierania gogli lub okularów
• wywietrzniki (suwaki) w okolicach pach lub odpinane rękawy (możliwość zrobienia z kurtki kamizelki)

SPODNIE NARCIARSKIE

powinny być w miarę obcisłe, ale jednocześnie nie powinny krepować ruchów. Najlepiej, gdy krojem przypominają „ogrodniczki” (szelki lepiej podtrzymują spodnie podczas jazdy niż pasek), a z boku nogawek wszyte są zamki (mogą być na całej długości) – ułatwia to zapinanie i odpinanie butów narciarskich.

RĘKAWICE

W rękawicach jeździmy w każdych warunkach atmosferycznych niezależnie od temperatury otoczenia. Rękawice mają chronić dłonie przed zimnem i urazami.

KASK

Kask tak jak rękawice chroni zarówno od niskiej temperatury i wiatru jak i stanowi ochronę przed urazami. Z roku na rok widać na stoku coraz więcej narciarzy jeżdżących w kaskach. Zamiana czapki na kask to właściwa decyzja.

Dobór kasku

Rozmiar kasku dobieramy na podstawie wyniku pomiaru obwodu głowy tuż nad linią uszu w najszerszym miejscu. Kask powinien ściśle przylegać na całym obwodzie do powierzchni głowy. Tylnia krawędź kasku powinna sięgać wysoko, natomiast przednia znajdować się na wysokości wałów oczodołowych. Kask powinien: posiadać certyfikat bezpieczeństwa, być lekki, posiadać dobrą wentylację, wkładkę antyalergiczną i zapięcie z regulacją siły dopięcia.

GOGLE

Ich zadaniem jest polepszenie widoczności w każdych warunkach atmosferycznych. Pełnią także funkcję ochronną. Zabezpieczają nas przed skutkami: mechanicznych urazów, promieniowania słonecznego i pędu powietrza.

Dobór gogli

• gogle należy kupować wraz z kaskiem ponieważ muszą pasować nie tylko do kształtu twarzy. Powinny być dokładnie dopasowane do kasku bez zachowania przerwy na wysokości czoła pomiędzy goglami a krawędzią kasku. W przeciwnym razie można odczuć ujemne skutki mrozu.

• nie powinny nas uciskać na nos i czoło

• muszą posiadać dobry system wentylacyjny i wygodne zapięcie o szerokim wachlarzu regulacji

• aby zapobiec zaparowaniu, najlepiej kupić gogle z więcej niż z jedną szybką. Szybki muszą być odporne na zarysowanie i stłuczenie, chronić oczy przed promieniowaniem ultrafioletowym i posiadać duży kontrast obrazu.

• oprawka gogli powinna być elastyczna, odporna na uszkodzenia podczas upadków i transportu

Użytkowanie gogli

• nie jeździć na nartach bez gogli i okularów

• nie kłaść gogli szybkami do dołu i nie nakładać na mokrą czapkę

• przecierać szybki wyłącznie specjalnymi szmatkami, przemywać specjalnym środkiem do mycia okularów

• do przewozu gogli używać odpornego na uszkodzenia futerału